[Nxb Tri Thức] Tọa đàm giới thiệu sách Trí Khôn Sáng Tạo: Tia sáng trong giáo dục

*Bài đăng trên tạp chí Tạp chí Gia đình & Trẻ em

Hồi 09h00 đến 11h30 ngày 11/11/2020 tại tòa nhà VUSTA (53 Nguyễn Du, Hà Nội) đã diễn ra buổi tọa đàm giới thiệu sách Trí Khôn Sáng Tạo do Nhà xuất bản Tri Thức & Nhóm Cánh Buồm tổ chức. Cuốn sách là tư liệu có giá trị tham khảo rất lớn trong bối cảnh giáo dục Việt Nam đang hướng đến học sinh làm trung tâm và phát huy trí sáng tạo của người học.

 

Đi tìm sự sáng tạo

Đã từ lâu các vĩ nhân, thiên tài là nguồn cảm hứng cho sự vươn lên của nhân loại. Bước vào quá trình tìm hiểu những bộ óc siêu việt ấy, chúng ta dễ dàng bắt gặp ở họ điểm chung: Sức sáng tạo.

Sức sáng tạo của các thiên tài chính là niềm kiêu hãnh của con người trước tạo hóa. Bởi không chỉ dừng lại ở việc định nghĩa cái đã biết, họ còn có thể tìm ra cái chưa biết ở rất nhiều lĩnh vực khác nhau: từ thiên văn, vật lý, sinh học, tâm lý học, nghệ thuật v.v… Bởi vậy, sáng tạo là quyền năng- cũng là vẻ đẹp độc đáo nơi con người.

Trong buổi tọa đàm, hai diễn giả là Dịch giả Hoàng Hưng và Giáo sư Chu Hảo đã có những phân tích lý thú về hành trình khai sinh ra con người sáng tạo, kèm hiểu biết căn bản trước khi kiếm tìm họ trong cuộc sống đời thường.

Những con người sáng tạo thường có đặc trưng là ngay từ thuở nhỏ đã không bị áp đặt về mặt nhận thức, cũng như không bao giờ bị bó buộc với một câu trả lời duy nhất cho mọi câu hỏi. Con người sáng tạo cũng luôn giữ trong mình đôi mắt trẻ thơ và thường sẽ buộc phải lớn lên trong bầu không khí nghiêm khắc, quy củ (sự đè nén này tạo nên sức phản kháng sôi sục, tiền đề cho tính sáng tạo). Bản thân họ cũng có những nhược điểm như khó khăn trong việc duy trì các mối quan hệ đồng thời hiếm khi đạt đến sự phát triển đồng đều các năng lực như người bình thường.

Ngoài ra, trong qua trình nghiên cứu, những người sáng tạo còn có không ít đặc điểm cần được tiếp tục làm rõ như tình trạng “thỏa thuận Faust”- sức sáng tạo có sự kết nối đặc biệt với những cảm hứng xuất thần và những người sáng tạo chấp nhận sự đánh đổi sức khỏe, thời gian, các mối quan hệ, vật chất để tìm kiếm ý tưởng.

Cũng bởi tính dị biệt mà đôi khi người có trí khôn sáng tạo được xem như các đối tượng “bên lề” với những khám phá thiếu tính chính thống, ngược lại với lập trường của số đông hay của thời đại. Tính mâu thuẫn là nét riêng có ở họ.

Mặc dù vậy, không thể phủ nhận tầm quan trọng của trí khôn sáng tạo cũng như những người sáng tạo trong diễn trình phát triển của nhân loại. Nhờ trí tưởng tượng, lòng nhiệt huyết mà con người mới ngày càng trở nên hoàn thiện để mở rộng giới hạn của bản thân hơn.

Như nhà bác học lỗi lạc Albert Eistein từng nhận định: “Logic sẽ đưa bạn đi từ A đến B còn trí tưởng tượng sẽ đưa bạn đi tới bất kì đâu”. Giáo dục cũng chính là khai mở, nuôi dưỡng trí khôn sáng tạo ấy trong mỗi đứa trẻ, thay vì ngộ nhận sự thông minh của chúng chỉ đơn thuần thông qua việc giải toán, làm văn và học thuộc lòng.

Về tác giả và dịch giả

Howard Earl Gardner được biết đến là Nhà tâm lý học phát triển người Mĩ; Giáo sư nghiên cứu về khoa học nhận thức và giáo dục của trường Cao học Harvard thuộc Đại học Harvard, Giám đốc Dự án Zero của Harvard (có mục tiêu nghiên cứu và cải thiện việc học, suy nghĩ và sáng tạo trong nghệ thuật và các ngành khác), từ năm 1995 là đồng Giám đốc dự án The Good Project (có mục tiêu cổ động sự dấn thân và đạo đức trong giáo dục).

Gardner đã viết hàng trăm bài nghiên cứu và 30 cuốn sách (được dịch ra hơn 30 thứ tiếng). Tác phẩm nổi tiếng của ông có: Frames of Mind: The Theory of Multiple Intelligences (Cơ cấu trí khôn - Lý thuyết về nhiều dạng trí khôn), Nxb Tri Thức xuất bản năm 2012, tái bản năm 2014, 2015, 2016, 2017, 2019); The Unschlooled Mind (Trí khôn phi học đường), Nhà xuất bản Tri Thức phát hành năm 2019.

Cuốn Creating Minds (Trí khôn sáng tạo) là cuốn sách Gardner đặc biệt yêu thích. Tác giả khảo sát tiến trình sáng tạo của 7 danh nhân thuộc 7 lĩnh vực trí khôn khác nhau: Freud, Einstein, Picasso, Stravinsky, Eliot, Graham và Gandhi để rút ra những đặc điểm của tính sáng tạo của các cá nhân trong mối quan hệ giữa tư chất bẩm sinh, ảnh hưởng gia đình, quan hệ nghề nghiệp, xã hội và chính trị.

Có công lao vô cùng lớn với sự ra đời của cuốn sách là dịch giả Hoàng Hưng. Ông là Cựu giáo viên Văn bậc Trung học; Dịch giả, người sáng lập và điều hành Tủ sách Tâm lí học Giáo dục Cánh Buồm của Nxb Tri Thức.

Dịch giả Hoàng Hưng từng nhận được nhiều học bổng lưu trú dịch thuật của Pháp, Mĩ. Có nhiều dịch phẩm được tài trợ xuất bản của Pháp, Mĩ, Thuỵ Điển... Ông đã được tặng thưởng về dịch thuật văn học của Hội Nhà văn Việt Nam (1997) và Giải Sách hay về Dịch thuật Giáo dục của Quỹ Văn hóa Phan Châu Trinh và Viện Giáo dục IRED (2016).

Sách Trí Khôn Sáng Tạo có giá trị tham khảo quan trọng trong thời kỳ giáo dục Việt Nam đang chuyển đổi căn bản từ giáo dục truyền thống sang nền giáo dục lấy học sinh làm trung tâm, phát huy trí sáng tạo của người học.